Θεοδόσιος Π. Τάσιος

Δημοσιεύτηκε στις 12/08/2017    

Θεοδόσιος Π. Τάσιος

( Ομότιμος Καθηγητής του ΕΜΠ, πολιτικός μηχανικός, αρθρογράφος, συγγραφέας και διανοητής, 1930 -     )

 

"Η Τεχνολογία ως Δένδρον της Γνώσεως"

Μερικοί απαισιόδοξοι θεωρούν ότι την σήμερον ημέραν παράγινε η απομυθοποίηση – τα πήραμε όλα σβάρνα, και χάνομε χαρές λεπταίσθητες. Άσχετο αν οι πολλοί από μας συνεχίζουν να παραμυθιάζονται με ακόμα παλαιότερους μύθους, όπως η πρόσφατη κραυγή «η δική μας η βία είναι νόμιμη διότι είναι επαναστατική – η δική σας είναι παράνομη επειδή είναι συντηρητική». (Έτσι λέγανε κι οι 200.000 νεολαίοι του Χίτλερ στις μπυραρίες, πριν από το πραξικόπημα…).

Κι όμως, η αποφενάκιση είναι κατά μέσον όρον θετική: Και μία απʾ αυτές είναι κι η ανατροπή της απόψεως πως τάχα «Η Τεχνολογία είναι ένα αυτοδύναμο ντετερμινιστικό σύστημα, ανεξάρτητο πλέον από απʾ τη βούληση του ανθρώπου». Ετούτη η αφιλοσόφητη και εκδήλως φυγομαχική άποψη, περνάει σιγά σιγά στο χρονοντούλαπο∙ κι έτσι καθαρίζεται η ματιά μας κυττώντας  την ιστορία της Τεχνολογίας στα περισσότερα ζώα και στον άνθρωπο, ως θεμελιώδους (οιονεί-φυσικής) διεργασίας, η οποία καθώς με τον καιρό διογκώνεται εκθετικά, οξύνει συνεχώς όλο και εντονότερα τους ηθικούς προβληματισμούς – μέχρι σημείου όπου εύκολα συγχέεται το αποτέλεσμα με το αίτιο...

1.΄Ένα προανάκρουσμα αυτού του κοινωνικού φαινομένου  το βρίσκομε ακόμα και στην προϊστορία – στις δύο μεγάλες αρχαίες θρησκείες την ελληνική και την εβραϊκή. Θα υποστηρίξω δηλαδή ότι, όταν χάρις στην (θεόθεν δωρούμενη) Τεχνολογία οι άνθρωποι «ευπορούν» και κτίζουν Πόλεις (πολιτισμού έναρξις), τότε η Τεχνολογία φέρνει στην επιφάνεια σαφέστερα τα προβλήματα των διαπροσωπικών σχέσεων∙ και εκ των πραγμάτων συμβάλλει στη συνειδητοποίηση της αξιολογικής ανεπάρκειας του Ανθρώπου - μʾ άλλα λόγια παίζει τον ρόλο του Δένδρου της Γνώσεως (του καλού και του κακού).

2.Στην πιο πρόσφατη (και εξόχως ελληνική) έκδοση του μύθουτου Προμυθέως (εκείνην του Πλατωνικού «Πρωταγόρα» εννοώ), η δημιουργός δυάδα Ζευς / Προμηθεύς διαπιστώνει ορισμένες αστοχίες της δημιουργίας του Ανθρώπου («άοπλος, ανυπόδητος, ανένδυτος, άστεγος»!) και σπεύδει να τις διορθώσει προσφέροντας στους ανθρώπους «Έντεχνον Σοφία» (Πρωταγόρας, 320 c, d). Ιδού λοιπόν, πρώτον, η θεμελιώδεις αντίληψης των Ελλήνων περί της ιερότητας της Τεχνολογίας. Αμέσως μετά όμως, «ευπορία ανθρώπου του βίου γίνεται» μεν, «ηδίκουν δʾ αλλήλους και διεφθείροντο» δε! Μόλις βρεθήκανε κοντίτερα ο ένας στον άλλον, κι έλλειψαν οι φυσικοί κίνδυνοι, φάνηκε η αδυναμία-τους να διαχειρισθούν  εξ ίσου καλά τις διαπροσωπικές τους σχέσεις – κι αλληλοδέρνονταν. Και φύγαν απʾ την Πόλιν (απʾ τον ελληνικό Παράδεισο) και ξανασκόρπισαν έξω στην Φύσιν.

Ακριβώς σʾ αυτήν τη φάση, υποστηρίζω ότι η Τεχνολογία έδρασε ως λυδία λίθος της ηθικότητας – ως το ισοδύναμον του Δένδρου της Γνώσεως των εβραίων. Με τη διαφορά όμως ότι ο έλλην θεός θα αναγνωρίσει (έργω) ως δικιά-του τη αβλεψία, και θα επιφέρει προσωπικώς τη δεύτερη διόρθωση της δημιουργίας, στέλνοντας στους ανθρώπους πρόσθετες ικανότητες, «αιδώ και Δίκην» δηλαδή.

3.Αυτές τις βασικές αντιλήψεις των ανθρώπων περί Τεχνολογίας, νομίζω ότι τις διακρίνομε και στην μυθολογία του ιουδαϊκού λαού. Και  εδώ, σε κάποια φάση, οι νομάδες απόγονοι του Νώε φθάνουν στην πεδιάδα της Σενναάρ  κι  αποφασίζουν επιτέλους να χτίσουν Πόλιν (Γένεσις ΙΑʾ, 3.4.) – «πολιτισμού έναρξις». Και αποδεικνύεται ότι διαθέτουν τόσο υψηλήν Τεχνολογία (γνωρίζουν τις οπτές πλίνθους, καθώς και την επεξεργασία όλων των μετάλλων), ώστε είναι σε θέση να χτίσουν ακόμα και Πύργον που να φθάνει ως τον ουρανό. Καλώς. Αλλά με ποιόν σκοπό; Τα κανονικά βιβλικά κείμενα δεν είναι σαφή εν προκειμένω. Τα απόκρυφα όμως «Μιντράς» δεν κρύβουν λόγια: Θέλουν να επιτεθούν με βέλη, να σκοτώσουν αγγέλους, και να εκθρονίσουν τον θέο! Γιʾ άλλη μία φορά, οι δυνατότητες της Τεχνολογίας κατέστησαν έκδηλη την ηθική ανεπάρκεια των ανθρώπων. Και είναι αξιοσημείωτο ότι, και ετούτη τη φορά, το αποτέλεσμα θα είναι να ξαναδιασκορπισθούν οι άνθρωποι – να ξαναγίνουν νομάδες, μέσω του τεχνάσματος της πολυγλωσσίας (Γένεσις ΙΑʾ, 9) η οποία τους επιβλήθηκε (ως αναίμακτη αποτροπή των συνεπειών της ανηθικότητάς τους). Γιʾ άλλη μία φορά, η Τεχνολογία λειτούργησε ως Δένδρον της Γνώσεως του καλού και του κακού.

Μια Τεχνολογία πάντως η οποία, και στη περίπτωση του εβραϊκού λαού, αναγνωρίζεται ως οιονεί-φυσική διεργασία, ως δώρον και πα΄λιν της θεότητας (Εξοδος ΛΑʾ, 2.6): «Ιδού ανακέκλημαι τον βασελεήλ και ενέπλησα αυτόν θείας σοφίας, εν παντί έργω εργάζεσθαι τον χαλκόν, τα λιθουργικά και τα τεκτονικά, κατά πάντα τα έργα».

4.Μην σπεύσετε να αποφανθείτε περί «αλληλεπιδράσεως» πολιτισμών – παραέγινε της μόδας το φρούτο ετούτο μεταξύ των «ανεπηρέαστων» επιστημόνων τελευταίως. Κιʾ όμως, όταν πρόκειται για τα θεμελιώδη και  ουσιώδη του βίου (και μάλιστα μέσα σε ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα), τί φυσικότερο να παραχθούν τα ίδια προϊόντα (ιδέες ή τεχνήματα) σε δύο διαφορετικούς τόπους και χρόνους! Το αντίθετο θα ήταν ρατσισμός απʾ την πίσω πόρτα.*

 

 

11-6-2006

 

*Θ.Π.Τάσιος, "Επιφυλλίδες", Εκδ. Αγγελάκη, Αθήνα, 2012, σσ. 58-60

Πηγή φωτογραφίας: http://bit.ly/2vweDAC